Ο Ίων Δραγούμης υπήρξε αγωνιστής, πατριώτης και λόγιος και κατ' άλλους κορυφαίος εκφραστής του ακραίου ελληνικού σωβινισμού. Διακρίθηκε ως υπέρμαχος της Μεγάλης Ιδέας, της νεκρανάστασης του Βυζαντίου και του αφανισμού των Βουλγαροσλάβων. Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 14 Σεπτεμβρίου1878 και δολοφονήθηκε στις 31 Ιουλίου1920, πάλι στην Αθήνα, για λόγους πολιτικούς, κοντά στους Αμπελόκηπους, εκεί όπου ήταν άλλοτε οι στρατώνες του πεζικού κι όπου στήθηκε αναμνηστική στήλη.
Συνδέθηκε ερωτικά με την Πηνελόπη Δέλτα -ο έρωτάς τους περιγράφεται ως πλατωνικός- συγγραφέα μυθιστορημάτων που συνδέονται με την εποχή του αποκαλούμενου Μακεδονικού Αγώνα. Από το 1902 μπήκε στον διπλωματικό κλάδο, υπηρέτησε ως υποπρόξενος στο Μοναστήρι και εν συνεχεία στην Ανατ. Μακεδονία, Ανατολική Ρωμυλία και Θράκη, ως το 1907. Εν συνεργασία με τον Παύλο Μελά, που ήταν σύζυγος της αδερφής του, οργάνωσε τις ορθόδοξες κοινότητες εναντίον των βουλγαρικών κομιτάτων, κινητοποίησε τις Ελληνικές Δυνάμεις κι αναδείχθηκε ένθερμος απόστολος του Μακεδονικού Αγώνα. Ανάλογες πατριωτικές προσπάθειες κατέβαλε κατά τη διετία 1907 – 1909 στην Κωνσταντινούπολη, υπηρετώντας στην εκεί ελληνική πρεσβεία. Το 1909 βοήθησε στην προπαρασκευή του πατριωτικού κινήματος. Το 1910 συνέπραξε στην ίδρυση του «Εκπαιδευτικού Ομίλου».
Το 1911, όταν κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα οι Ιταλοί , συγκρότησε στην Πάτμο πανδωδεκανησιακό συνέδριο, που πρόλαβε να διακηρύξει τον πόθο της Ενώσεως με την Ελλάδα. Το 1912, δεκανέας, υπηρέτησε στο επιτελείο του αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου. Μαζί με τον Βίκτωρα Δούσμανη και τον Ιωάννη Μεταξά στάλθηκε να διαπραγματευτεί με τον Ταχσίν πασά την παράδοση της Θεσσαλονίκης , στην οποία και πρώτος ύψωσε την ελληνική σημαία. Το 1914 πήγε πρεσβευτής στην Αγία Πετρούπολη, φροντίζοντας πάλι να οργανώσει τις ελληνικές κοινότητες της Ρωσίας. Το 1915 βγήκε βουλευτής Φλωρίνης. Το 1916 εξέδωκε το περιοδικό «Πολιτική Επιθεώρησις». Το 1917 εξορίστηκε από τους συμμάχους στην Κορσική, απ’ όπου γύρισε το 1919. Η ένταξή του στο αντίθετο, από το βενιζελικό, στρατόπεδο, έγινε αιτία, όταν μαθεύτηκε η δολοφονική απόπειρα στο Παρίσι εναντίον του Βενιζέλου, να συλληφθεί από τα σώματα ασφαλείας και να βρει τραγικό τέλος.
Ο Δραγούμης, παρακινούμενος από την ιδέα ν' αφυπνίσει τους Έλληνες και να τους τονώσει εθνικά, κυκλοφόρησε τα εξής βιβλία: "Μαρτύρων και Ηρώων αίμα", "Σαμοθράκη", "Όσοι ζωντανοί", "Ελληνικός πολιτισμός", "Σταμάτημα" κ.ά. Έγραψε με το ψευδώνυμο Ίδας κι ήταν θιασώτης της δημοτικής γλώσσας.
«Λευκή ας βαλθεί όπου έπεσες, κολώνα,
(πώς έπεσες, γραφή να μη το λέει…)
λευκή, με της πατρίδας την εικόνα.
Μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίει»,
Έγραψε ο Κωστής Παλαμάςστη «Νεκρική Ωδή» που του αφιέρωσε.
Για τη ζωή του Δραγούμη έχει γράψει ωραίο βιβλίο ο Φρέντυ Γερμανός.
