Ο Γιάννης Καμπύσης (1872-1901) ήταν πεζογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφές και μεταφραστής. Η συνεισφορά του στα νεοελληνικά γράμματα είναι μικρή σε ποσότητα, κυρίως λόγω του πρόωρου θανάτου του, αλλά μεγάλη σε σημασία, εξ αιτίας της ανανεωτικής διάθεσής της.

Βιογραφία

Γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1872 στην Κορώνη. Ο πατέρας του, Αναστάσιος, ήταν ζωγράφος και αγιογράφος που εργαζόταν σε όλη την επαρχία Μεσσηνίας. Ξάδερφος από τη μεριά της μητέρας του ήταν ο πρωτοποριακός ποιητής Τ.Κ.Παπατσώνης.

Ο Γιάννης Καμπύσης γεννήθηκε με ασθενική κράση και αυτό τον εμπόδιζε να παίρνει μέρος στα παιχνίδια των συνομηλίκων του όταν ήταν παιδί. Ήταν μοναχικό παιδί και προτιμούσε τη μελέτη, τη μουσική και τους αρχαιολογικούς χώρους αντί για τις παρέες των συνομηλίκων του. Το 1888 η οικογένεια Καμπύση πήγε στην Αθήνα για να σπουδάσει ο Γιάννης νομικά. Τελείωσε τη σχολή το 1894, αλλά η νομική επιστήμη δεν τον ενδιέφερε καθόλου και ποτέ δεν εργάστηκε ως δικηγόρος. Επί μια τριετία, (1896-1899) ήταν υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών. Παράλληλα, από το 1893 άρχισε την ενασχόλησή του με τα γράμματα. Το 1895 δημοσίευσε το πρώτο διήγημά του, το "Παουλίνα-Παουλίνα". Αυτό και κάποια άλλα διηγήματά του εμπνευσμένα από τον τόπο καταγωγής του, εντάσσονται σε μία θεματική ενότητα με τίτλο "Χωριάτικη Ζωή". Ως το 1898 ασχολήθηκε με την πεζογραφία και το θέατρο. Το πρώτο θεατρικό του έργο, "Το μυστικό του γάμου", δημοσιεύτηκε το 1893. Τα πιο παραγωγικά του χρόνια στον θεατρικό τομέα ήταν τα χρόνια 1897-1899, όταν και έγραψε τα έργα "Η μις Άννα Κούξλεϋ" (1897), "Οι Κούρδοι" (1897) και "Το δακτυλίδι της μάνας" (1898).

Στο διάστημα μεταξύ του Οκτωβρίου 1898 και του Ιουλίου 1899 ο συγγραφέας έζησε στη Γερμανία, επηρεασμένος από τη γενική τάση των νέων της εποχής. Αυτό το διάστημα ήταν καθοριστικό για την πνευματική του εξέλιξη: αγάπησε τη χώρα σαν δεύτερη πατρίδα και επηρεάστηκε από τον νιτσεϊσμό. Αναθεώρησε πολλές από τις αντιλήψεις του για θέματα γλωσσικά και λογοτεχνικά και ήρθε σε ρήξη με παλιούς φίλους και συνεργάτες, όπως οι Ιωάννης Γρυπάρης και Γιάννης Ψυχάρης. Ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας που προήλθε από κρυολόγημα τον ανάγκασε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Στη δεύτερη περίοδο της συγγραφικής του δραστηριότητας (1899-1901) ασχολήθηκε με τη συγγραφή θεατρικών έργων επηρεασμένων από τον συμβολισμό, μεταφράσεων, ποίησης και κριτικών άρθρων και μελετών. Παράλληλα ίδρυσε μαζί με τον Δ. Χατζόπουλο (Μποέμ) το περιοδικό "Ο Διόνυσος" (1901).

Η υγεία του όμως συνεχώς επιδεινωνόταν και το κρυολόγημα εξελίχθηκε σε φυματίωση. Τελικά πέθανε στις 23 Νοεμβρίου 1901 στην Αθήνα, σε ηλικία 29 ετών. Στην κηδεία του εκφώνησε επικήδειο λόγο ο Κωστής Παλαμάς.

Εργογραφία

Πεζογραφία

Διηγήματα:

• Παουλίνα-Παουλίνα
• Καινούργιες μυρωδιές
• Τα ρόδα του Ηλιογάβαλου
• Το μάτι του δράκοντα
• Οχτροί και φίλοι
• Ο Γιάννης Μάνταλος

• Στερνή ματιά

Θέατρο

• Μυστικό του γάμου
• Η φάρσα της ζωής (1896)
• Η μις Άννα Κούξλεϋ
• Οι Κούρδοι (1897)
• Το δαχτυλίδι της μάνας (1898)
• Οι Λεκαπηνοί (1900)
• Στα σύγνεφα(1899)
• Αρήγιαννος
• Ανατολή(1901)

Μεταφράσεις

Μετέφρασε σπουδαία έργα της βορειοευρωπϊκής λογοτεχνίας, όπως:

• Διονύσου Διθύραμβοι του Νίτσε
• Δεσποινίς Τζούλια του Στρίνμπεργκ
• Η πανούκλα στο Μπέργαμο του Γιάκοψεν
• Ο κατακτητής του Κνουτ Χάμσουν

Μελέτες

Το κριτικό έργο του είναι πολύ ανώτερο από το λογοτεχνικό. Ανάμεσα στις μελέτες του αναφέρονται ενδεικτικά οι μελέτες για τον Χάουπτμαν, τον Γκαίτε, τον Νίτσε, τον Ίψεν, τον Στρίντμπεργκ.

Ποίηση

• Το βιβλίο των συντριμμιών (1900)

Εκδόσεις των έργων του

• Άπάντα, εκδ. Πηγή, 1972