.
| Πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα | |
|---|---|
| Περσικοί Πόλεμοι | |
| Χρονολογία | 492-490 π.Χ |
| Τόπος | Θράκη, Αττική, Μακεδονία,
Κυκλάδες και Εύβοια |
| Έκβαση | Καταστροφή της Νάξου, των Κυκλάδων
και της Ερέτριας. Ήττα των Περσών στον Μαραθώνα |
| Μαχόμενοι | |
| Αθήνα, Ερέτρια (καθώς και άλλες ελληνικές πόλεις) |
Περσική Αυτοκρατορία |
| Αρχηγοί | |
| Μιλτιάδης ο Νεότερος, Καλλίμαχος† |
Δάτης, Αρταφέρνης, Μαρδόνιος |
| Δυνάμεις | |
| Άγνωστες | Άγνωστες |
| Απώλειες | |
| Άγνωστες | Άγνωστες
|
Η πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα διεξήχθη σε δύο φάσεις (492/490 π.Χ), κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων. Οι Πέρσες εισέβαλλαν στην Ελλάδα, υπό τις διαταγές του Δαρείου Α', με σκοπό να τιμωρήσουν την Αθήνα και την Ερέτρια, οι οποίες είχαν βοηθήσει τους Ίωνες κατά την Ιωνική Επανάσταση. Η πρώτη εκστρατεία, η οποία διεξήχθη το 492 π.Χ, είχε ως αποτέλεσμα τη κατάληψη της Θράκης και της Μακεδονίας από τον Μαρδόνιο, ωστόσο ο περσικός στόλος καταστράφηκε στο Όρος Άθως μετά από θαλασσοταραχή. Η δεύτερη επίθεση διεξήχθη δύο χρόνια αργότερα, με διοικητές τον Δάτη και τον Αρταφέρνη και είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη της Νάξου, των Κυκλάδων και τον εμπρησμό της Ερέτριας. Ωστόσο, οι Αθηναίοι πέτυχαν αποφασιστική νίκη στον Μαραθώνα και έδιωξαν τους Πέρσες απ' την Ελλάδα. Ο Δαρείος ετοιμάστηκε να επιτεθεί εκ νέου, ωστόσο η εξέγερση στην Αίγυπτο και ο θάνατος του ματαίωσαν τα σχέδια του. Την ηγεσία του περσικού στρατού και στόλου ανέλαβε ο Ξέρξης, ο οποίος επιτέθηκε στην Ελλάδα το 480 π.Χ.
Πηγές
Κύριο λήμμα: Ηρόδοτος
Κύρια πηγή για τους Περσικούς πολέμους αποτελεί ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος. Ο Ηρόδοτος, γνωστός ως «Πατέρας της Ιστορίας»,[1] γεννήθηκε το 484 π.Χ. στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, η οποία εκείνη την περίοδο βρισκόταν υπό περσική κατοχή. Έγραψε το έργο «Ιστορίαι» γύρω στα 440-430 π.Χ, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πραγματικές αιτίες των Περσικών πολέμων[2], οι οποίοι ολοκληρώθηκαν το 450 π.Χ.[3] Η μέθοδος του Ηρόδοτου αποτελούσε καινοτομία και σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, ο Ηρόδοτος έχει εφεύρει την ιστορία που ξέρουμε.[3] Κατά τον Παπαρρηγόπουλο: «Ο Ηρόδοτος είναι ο δημιουργός της αληθούς ιστορικής τέχνης...πρώτος ενόησεν ότι η ιστορία δεν είναι απλούς πραγμάτων κατάλογος, αλλά και η τεχνική των πραγμάτων τούτων συναρμολόγηση και η εξήγησις του χαρακτήρος αυτών».[4] Κατά τον Τομ Χόλλαντ: «Για πρώτη φορά, ένας ιστορικός αποφάσισε να αποκαλύψει τα αίτια ενός πολέμου, ο οποίος έληξε πρόσφατα, χωρίς να καταγράφει μύθους, αλλά αιτίες, τις οποίες θα μπορούσαμε να ελέγξουμε προσωπικά»[3]
Ο Θουκυδίδης είχε αμφισβητήσει το έργο του Ηροδότου, καθώς η προσωπική άποψη του τελευταίου εμφανιζόταν συχνά στο έργο του.[5][6] Παρ' όλ' αυτά, ο Θουκυδίδης αποφάσισε να ξεκινήσει το έργο του εκεί όπου ο Ηρόδοτος σταμάτησε (στην πολιορκία της Σηστού) αλλά σταμάτησε την προσπάθεια, επειδή πίστευε ότι το έργο του Ηροδότου δεν χρειαζόταν επαναγραφή ή διορθώσεις, γιατί ήταν ακριβές.[6] Η αξιοπιστία του Ηροδότου έχει αμφισβητηθεί και από άλλους ιστορικούς. Ο Παυσανίας, στα Φωκικά, αναφέρεται στην περιγραφή του Ηροδότου για τη μάχη των Θερμοπυλών, όπου ο δεύτερος καταγράφει ότι οι Θηβαίοι παραδόθηκαν, όπως και 80 Μυκηναίοι[7]. Ο Πλούταρχος, στο έργο Περί της Ηροδότου κακοήθειας (αν όντως το έγραψε αυτός), κατηγορεί τον Ηρόδοτο επειδή ο τελευταίος ζήτησε χρήματα από τους Θηβαίους, και επειδή δεν τα έλαβε, έγραψε ότι οι Θηβαίοι δείλιασαν και παραδόθηκαν[8]. Οπωσδήποτε οι κατηγορίες που εκτοξεύει το σύγγραμμα αυτό κατά του Ηροδότου κάθε άλλο παρά σοβαρές είναι.[9] Την περίοδο της Αναγέννησης, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι συνέχιζαν να διαβάζουν το έργο του Ηροδότου, ο ιστορικός είχε κακή φήμη.[10] Παρ' όλ' αυτά, τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαίωσαν τα γραφόμενα του Ηροδότου και αποκατέστησαν τη φήμη και την αξιοπιστία του, ειδικά ως προς τα γεγονότα που εξέτασε αυτοπροσώπως.[11][12] Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν το έργο του αξιόπιστο, αλλά έχουν αμφιβολίες για τους αριθμούς των νεκρών και τις ημερομηνίες των μαχών.[12][13]
Ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης έγραψε τον 1ο αιώνα π.Χ. τη Βιβλιοθήκη Ιστορική. Θεωρείται ότι ο Ηρόδοτος και ο Εφόρος ο Κυμαίος αποτελούν τις πηγές του Διόδωρου.[14] Η μάχη περιγράφεται με λιγότερες λεπτομέρειες από σειρά αρχαίων ιστορικών, όπως ο Πλούταρχος και ο Κτησίας, ενώ αποτελεί το θέμα της τραγωδίας Πέρσαι του Αισχύλου. Αρχαιολογικά ευρήματα, όπως η δελφική Στήλη των Όφεων, υποστηρίζουν τα αναφερόμενα από τον Ηροδότο.[15]
Υπόβαθρο
Κύρια λήμματα: Περσικοί Πόλεμοι και Ιωνική Επανάσταση
Δαρείος Α' της Περσίας, 4ος αιώνας π.Χ
Οι ρίζες της εχθρότητας Ελλήνων και Περσών βρίσκονται στην Ιωνική Επανάσταση. Οι Πέρσες, αν και η αυτοκρατορία τους ήταν σχετικά νέα, κατέπνιγαν βίαια τις επαναστάσεις των υποτελών τους. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, ο Δαρείος ήταν σφετεριστής, ο οποίος πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στους πολέμους εναντίον των εξεγερμένων υποτελών του.[16] Πριν την Ιωνική Επανάσταση, ο Δαρείος κατέλαβε τη Θράκη και ανάγκασε τη Μακεδονία να συμμαχήσει μαζί του. Η Ιωνική Επανάσταση απείλησε τη σταθερότητα της Περσικής Αυτοκρατορίας, γι' αυτό και ο Δαρείος ορκίστηκε να τιμωρήσει τις ελληνικές πόλεις που συμμετείχαν σ' αυτή, όπως η Αθήνα και η Ερέτρια.[17] Η επανάσταση ξεκίνησε μετά την αποτυχημένη πολιορκία της Νάξου από τον Μιλήσιο τύραννο Αρισταγόρα και τον Αρταφέρνη (πατέρα του Αρταφέρνη που συμμετείχε στη μάχη του Μαραθώνα).[18] Ο Αρισταγόρας είχε κηρύξει τη Μίλητο δημοκρατία - το παράδειγμα του ακολούθησαν και άλλες ιωνικές πόλεις.[19] Τότε, ο Αρισταγόρας πήγε στην Ελλάδα για να ζητήσει βοήθεια - μόνο η Αθήνα και η Ερέτρια δέχθηκαν να βοηθήσουν.
Η Αθήνα συμμετείχε στην επανάσταση των Ιώνων μετά από μεγάλη πολιτική ταραχή. Το 510 π.Χ, οι Αθηναίοι με τη βοήθεια του βασιλιά Κλεομένη έδιωξαν τον τύρρανο Ιππία[20], ο οποίος ζήτησε τη βοήθεια του Πέρση σατράπη Αρταφέρνη, αφού του υποσχέθηκε να δώσει την Αθήνα στους Πέρσες.[21] Παράλληλα, ο Κλεομένης προσπάθησε να προωθήσει τον Ισαγόρα στην εξουσία της Αθήνας έναντι του Κλεισθένη, ο οποίος πρότεινε την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας - αυτή η πρόταση είχε ως αποτέλεσμα την εξορία του Κλεισθένη και της οικογένειας του. Ο Κλεομένης προσπάθησε με τη βία να προωθήσει τον Ισαγόρα στην εξουσία. Τότε, οι Αθηναίοι ζήτησαν τη βοήθεια του Αρταφέρνη, ο οποίος τελικά ζήτησε την υποταγή της Αθήνας στους Πέρσες. Οι Αθηναίοι πρεσβευτές συμφώνησαν, αν και καταδικάστηκαν γι' αυτό. Μετά από αποτυχημένη προσπάθεια να επανέλθει στην εξουσία της Αθήνας, ο Ιππίας προσπάθησε να πείσει τους Πέρσες να επιτεθούν στην Αθήνα.[21] Όταν ο Αρταφέρνης πρότεινε ξανά στους Αθηναίους να επαναφέρουν τον Ιππία στην εξουσία, οι τελευταίοι κήρυξαν τον πόλεμο στην Περσία. Κατά τον Ηρόδοτο, οι Ερετριείς υποστήριξαν την εξέγερση επειδή οι Μιλήσιοι τους είχαν βοηθήσει σε ένα πόλεμο με τη Χαλκίδα.[22]
Από την Αθήνα στάλθηκαν είκοσι τριήρεις, ενώ άλλες πέντε στάλθηκαν από την Ερέτρια.[23] Οι Έλληνες κατάφεραν να καταστρέψουν τις Σάρδεις[24], ωστόσο, ο ελληνικός στρατός καταστράφηκε. Η Ιωνική Επανάσταση έληξε με νίκη του περσικού στόλου το 493 π.Χ και αργότερα ο Δαρείος επέκτεινε την αυτοκρατορία του στο Ανατολικό Αιγαίο[25] και στην Προποντίδα.[26] Όταν ολοκληρώθηκε η Ιωνική Επανάσταση, ο Δαρείος ετοίμασε στρατό για να εκδικηθεί την Αθήνα και την Ερέτρια.
492 π.Χ - Εκστρατεία του Μαρδόνιου
Οι Αθάνατοι σε τοιχογραφία στο παλάτι του Δαρείου Α' στη Σούσα
Την άνοιξη του 492 π.Χ, ο Μαρδόνιος συγκέντρωσε στρατό και στόλο[27], με σκοπό να καταστρέψει την Αθήνα και την Ερέτρια.[27][28] Ο Μαρδόνιος αναχώρησε με τον στόλο από την Κιλικία, ενώ διέταξε τον στρατό του να περάσει τον Ελλήσποντο. Στον δρόμο του, ο Μαρδόνιος απομάκρυνε τους τυράννους από την Ιωνία και έδωσε την εξουσία σε δημοκρατικούς.[27] Από την Ιωνία, ο στόλος κινήθηκε προς τον Ελλήσποντο, ενώ ο στρατός πέρασε στα ευρωπαϊκά εδάφη και κατάφερε να ανακτήσει τη Θράκη (άνηκε στους Πέρσες από το 512 π.Χ) - επίσης ανάγκασε τη Μακεδονία να συμμαχήσει με τους Πέρσες.[28] Παράλληλα, ο περσικός στόλος κατέλαβε τη Θάσο και μετά κινήθηκε στην Άκανθο, αλλά όταν έφτασε στο Όρος Άθως διαλύθηκε λόγω θαλασσοταραχής - κατά τον Ηρόδοτο, οι Πέρσες έχασαν τριακόσια πλοία και είκοσι χιλιάδες άνδρες.[28] Χάρη στην καταστροφή αυτή και καθώς ο περσικός στρατός βρισκόταν στη Μακεδονία, οι Βρύγοι επιτέθηκαν στο περσικό στρατόπεδο, σκοτώνοντας αρκετούς Πέρσες και τραυματίζοντας τον Μαρδόνιο[29] - ωστόσο, οι Βρύγοι ηττήθηκαν. Ο περσικός στρατός και στόλος επέστρεψαν στην Ασία.[29]
491 π.Χ - Διπλωματία
Μετά την εκστρατεία του 492 π.Χ, ο Δαρείος έστειλε πρεσβευτές σ' όλη την Ελλάδα για να ζητήσει την υποταγή των πόλεων.[30] Όλες οι πόλεις δέχτηκαν την προσφορά του Δαρείου πλην της Αθήνας και της Σπάρτης, οι οποίες συμμάχησαν παρά τις διαφορές τους. Οι κάτοικοι της Αίγινας επίσης δέχτηκαν την προσφορά των Περσών, γι' αυτό και ο Κλεομένης ετοιμάστηκε για επίθεση. Ωστόσο, ο Κλεομένης είχε διαφωνίες με τον Δημάρατο, ο οποίος ήταν υπέρ της παράδοσης της Αιγίνας στους Πέρσες.[31] Ο Κλεομένης, χάρη στο μαντείο των Δελφών, κήρυξε τον Δημάρατο παράνομο βασιλιά και τον αντικατέστησε με το Λεωτυχίδα. Μετά τις εξελίξεις αυτές, οι Αιγινήτες συνθηκολόγησαν με τους Σπαρτιάτες και έστειλαν ομήρους στην Αθήνα.[32] Αλλά, οι Σπαρτιάτες έμαθαν ότι ο Κλεομένης δωροδόκησε το μαντείο των Δελφών γι' αυτό και τον εξόρισαν.[33] Ο Κλεομένης προσπάθησε να οδηγήσει τη βόρεια Πελοπόννησο σε πόλεμο, γι' αυτό και ανακλήθηκε στη Σπάρτη, όπου πέθανε στη φυλακή - τη θέση του πήρε ο Λεωνίδας.
490 π.Χ - Εκστρατεία του Δάτη και του Αρταφέρνη
Το χάος και οι συγκρούσεις που επικρατούσαν στην Ελλάδα είχαν ως αποτέλεσμα την αποστολή του Δάτη και του Αρταφέρνη (γιος του συνονόματου σατράπη). Ο στόχος παρέμεινε ο ίδιος - να καταστραφούν η Αθήνα και η Ερέτρια.
Μέγεθος του περσικού στρατού
Κατά τον Ηρόδοτο, ο περσικός στόλος είχε 600 τριήρεις[34] - δεν αναφέρει ωστόσο το μέγεθος του περσικού στρατού, αν και γράφει ότι ήταν πολύ καλά προετοιμασμένος.[35] Ο Σιμωνίδης ο Κείος γράφει ότι οι Πέρσες διέθεταν 200.000 στρατιώτες - ο Κορνήλιος Νέπως γράφει ότι οι Πέρσες είχαν 200.000 άνδρες πεζικό και 10.000 άνδρες ιππικό (από αυτούς σχεδόν οι μισοί πολέμησαν στον Μαραθώνα, ενώ οι υπόλοιποι στάλθηκαν στο Σούνιο).[36] Ο Πλούταρχος και ο Παυσανίας αναφέρουν, όπως και το λεξικό «Σούδα», ότι οι Πέρσες είχαν 300.000 στρατιώτες.[37][38][39] Ο Πλάτωνας και ο Λυσίας αναφέρουν ότι οι Πέρσες είχαν 500.000 στρατιώτες[40][41] - ο Ιουστίνος δηλώνει ότι οι Πέρσες διέθεταν 600.000 άνδρες.[42] Κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, οι Πέρσες διέθεταν από είκοσι με εκατό χιλιάδες άνδρες πεζικό[43][44][45][46] και χίλιους ιππείς.[47]
Λίνδος, Νάξος, Κυκλάδες και Κάρυστος
Οι Πέρσες, αφού συγκέντρωσαν πολλούς άνδρες, επιτέθηκαν στη Λίνδο, αλλά δεν κατάφεραν να την καταλάβουν.[48] Ο περσικός στόλος κινήθηκε στη Σάμο[49] και μετά επιτέθηκε στη Νάξο, με σκοπό να τιμωρήσει την πόλη για την αποτυχημένη πολιορκία, η οποία διεξήχθη εννέα χρόνια νωρίτερα. Οι Πέρσες κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη, καταστρέφοντας πολλούς ναούς.[50] Οι Πέρσες πλησίασαν τη Δήλο, γι' αυτό και οι κάτοικοι της πόλης άφησαν τα σπίτια τους[51] - οι Πέρσες έστειλαν στους κατοίκους της πόλης το παρακάτω μήνυμα:
Άνδρες ιεροί, γιατί φύγατε μακριά και παρεξηγήσατε την πρόθεση μου; Είναι επιθυμία δική μου και διαταγή του βασιλιά μου να μην βλάψω τη γη και τους κατοίκους του νησιού των θεών. Επιστρέψτε στα σπίτια σας και κατοικήστε πάλι στο νησί σας Ιεροί άνδρες, γιατί φύγατε μακριά, και παρεξηγήσατε την πρόθεση μου; Είναι δική μου επιθυμία, και διαταγή του βασιλιά για μένα, να μην κάνω κακό στη γη όπου γεννήθηκαν οι θεοί, ούτε στην ίδια τη γη ούτε και στους κατοίκους της. Επιστρέψτε στα σπίτια σας και κατοικήστε πάλι το νησί σας.[51]
Για να πείσει τους κατοίκους της Δήλου, ο Δάτης έκαψε τριακόσια τάλαντα από λιβάνι στον βωμό του Απόλλωνα. Τότε, ο στόλος άρχισε να κινείται προς την Ερέτρια, κατακτώντας κάθε πόλη στον δρόμο του και αναγκάζοντας τους κατοίκους να του δίνουν όμηρους και στρατεύματα. Ωστόσο, οι κάτοικοι της Κάρυστου αρνήθηκαν να κάνουν κάτι τέτοιο, γι' αυτό και οι Πέρσες επιτέθηκαν και κατέλαβαν την πόλη, αναγκάζοντας τους κατοίκους να παραδοθούν.[52]
Πολιορκία της Ερέτριας
Κύριο λήμμα: Πολιορκία της Ερέτριας
Οι Πέρσες έφτασαν στην Ερέτρια[53] - κατά τον Ηρόδοτο, οι Ερετριείς χωρίστηκαν σε τρία στρατόπεδα: οι πρώτοι ήθελαν να φύγουν απ' την πόλη, οι δεύτεροι να αντισταθούν και οι τρίτοι ήθελαν να παραδοθούν στους Πέρσες, ωστόσο οι περισσότεροι αποφάσισαν να μείνουν στην πόλη.[54] Οι Πέρσες για έξι μέρες πολιορκούσαν την πόλη, μέχρι που δύο Ερετριείς άνοιξαν τις πύλες τις πόλεις και επέτρεψαν στους Πέρσες να εισέλθουν στην πόλη. Οι τελευταίοι κατέστρεψαν την πόλη, έκαψαν τους ναούς και υποδούλωσαν όσους Ερετριείς παρέμειναν στην πόλη.[54]
Μάχη του Μαραθώνα
Κύριο λήμμα: Μάχη του Μαραθώνα
Οι Έλληνες αντιμετωπίζουν τους Πέσρες στον Μαραθώνα
Οι Πέρσες, μετά από συμβουλή του Ιππία, στρατοπέδευσαν στον Μαραθώνα, περίπου 25 χιλιόμετρα από την Αθήνα.[55] Οι Αθηναίοι παρατάχθηκαν στον Μαραθώνα μαζί με χίλιους Πλαταιείς, ενώ παράλληλα έστειλαν τον Φειδιππίδη στη Σπάρτη για να ζητήσει βοήθεια. Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες αρνήθηκαν, λέγοντας ότι γιόρταζαν τα Κάρνεια - αυτό σήμαινε ότι οι Αθηναίοι θα έμεναν χωρίς ενισχύσεις για δέκα μέρες.[56] Μετά από πέντε μέρες, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να επιτεθούν και κατάφεραν να διαλύσουν τις πτέρυγες των Περσών. Κατά τον Ηρόδοτο, στη μάχη σκοτώθηκαν 6.400 Πέρσες[57], 192 Αθηναίοι[57] και 11 Πλαταιείς.[58] Αμέσως μετά τη μάχη, ο περσικός στόλος έπλευσε από το Σούντιο για να επιτεθεί στην Αθήνα[59], αλλά οι Αθηναίοι κατάφεραν να φθάσουν εγκαίρως στην πόλη, αναγκάζοντας τους Πέρσες να υποχωρήσουν.[60] Οι Σπαρτιάτες έφθασαν στην Αθήνα την επόμενη μέρα και όταν είδαν τα πτώματα των Περσών στον Μαραθώνα αναγνώρισαν τη μεγάλη νίκη των Αθηναίων.[61] Μ' αυτό τον τρόπο έληξε η πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα.
Αποτελέσματα
Κύριο λήμμα: Δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα
Έλληνας οπλίτης και Πέρσης στρατιώτης μονομαχούν, 5ος αιώνας π.Χ
Η ήττα των Περσών στον Μαραθώνα είχε ως αποτέλεσμα την προσωρινή λήξη των επιθέσεων τους στην Ελλάδα. Παρ´όλα αυτά, οι Κυκλάδες και η Θράκη έγιναν κτήσεις της Περσικής Αυτοκρατορίας και η Μακεδονία υποτελής σύμμαχος των Περσών. Ο Δαρείος ήταν αποφασισμένος να καταλάβει την Ελλάδα και να τιμωρήσει την Αθήνα και τη Σπάρτη. Ο Δαρείος άρχισε να συγκεντρώνει μεγάλο στρατό για να επιτεθεί ξανά στην Ελλάδα, αλλά τα σχέδια του αναβλήθηκαν λόγω της εξέγερσης στην Αίγυπτο. Πέθανε σε λίγο και στον θρόνο ανέβηκε ο γιος του Ξέρξης Α'.[62] Ο Ξέρξης ανακατέλαβε την Αίγυπτο[63] και άρχισε ξανά τις προετοιμασίες για εισβολή στην Ελλάδα. Η δεύτερη επίθεση των Περσών ξεκίνησε το 480 π.Χ.
Σημασία
Για τους Πέρσες, αυτές οι δύο εκστρατείες τους έδωσαν νέες κτήσεις, ενώ η ήττα στον Μαραθώνα δεν ήταν σημαντική γι' αυτούς. Ωστόσο, η νίκη στον Μαραθώνα ήταν σημαντική για τους Έλληνες, καθώς είχαν νικήσει για πρώτη φορά τους Πέρσες σε μάχη.[64] Η μάχη ήταν καθοριστική στιγμή στην ιστορία της αθηναϊκής δημοκρατίας, καθώς έδειξε τι μπορούσαν να πετύχουν με ενότητα και αυτοπεποίθηση[65] - κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, «η νίκη των Αθηναίων στον Μαραθώνα έδωσε στους Έλληνες την ευκαιρία να επιζήσουν για τρεις αιώνες, όποτε και ανάπτυξαν αξιόλογο πολιτισμό, στη βάση του οποίου υπάρχει ο δυτικός πολιτισμός».[3][66] Ο Τζων Στιούαρτ Μιλ είχε δηλώσει ότι «η μάχη του Μαραθώνα, ως γεγονός στη βρετανική ιστορία, είναι πιο σημαντική από τη μάχη του Χάστινγκς».[67] Όσον αφορά τον στρατιωτικό τομέα, το μεγαλύτερο μάθημα για τους Έλληνες ήταν η δύναμη των οπλιτών - αυτοί θα έπαιζαν μεγάλο ρόλο και στις εμφύλιες συρράξεις των Ελλήνων.[68] Εν τούτοις, ο σχηματισμός φάλαγγας ήταν ευάλωτος στο ιππικό, αλλά καθώς στον Μαραθώνα το περσικό ιππικό έλειπε, η φάλαγγα αποδείχθηκε θανατηφόρο όπλο.[69]
Παραπομπές
↑ Κικέρων, Περί νόμων I, 5
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ (εισαγωγή)
↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Holland, σ. xvi–xvii.
↑ Παπαρρηγόπουλος, Βιβλίον Γ΄, κεφ. Γ΄, παράγρ. Α΄)
↑ Ηροδότου Ιστορίαι - Κλασική εποχή
↑ 6,0 6,1 Finley, σ. 15.
↑ Παυσανίας, Φωκικά, ΧΧ, 2
↑ Περί της Ηροδότου κακοηθείας. σελ. 29-32.
↑ Παπαρρηγόπουλος, ο.π.
↑ David Pipes. Herodotus: Father of History, Father of Lies. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις January 27, 2008. Ανακτήθηκε στις 2008-01-18.
↑ Ντυράν, Β΄438, Παπαρρηγόπουλος ο.π.
↑ 12,0 12,1 Holland, σ. 377.
↑ Fehling, σ. 1–277.
↑ Διόδωρος Σικελιώτης, ΙΑ
↑ Ηρόδοτος, Καλλιόπη 81
↑ Holland, p47–55
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 105
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 35
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 37
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 65
↑ 21,0 21,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 96
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 99
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 99
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 102
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 31
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 33
↑ 27,0 27,1 27,2 Ηρόδοτος, Ερατώ 43
↑ 28,0 28,1 28,2 Ηρόδοτος, Ερατώ 44
↑ 29,0 29,1 Ηρόδοτος, Ερατώ 45
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 48
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 49
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 73
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 74
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 95
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 94
↑ Κορνήλιος Νέπως, Μιλτιάδης, 4
↑ Πλούταρχος, Ηθικά, 305 B
↑ Παυσανίας, Μεσσηνιακά 25
↑ Σούδα, Ιππίας
↑ Πλάτωνας, Μενέξενος 240Α
↑ Λυσίας, Επιτάφιος 21
↑ Ιουστίνος II, 9
↑ Davis, pp9–13
↑ Holland, p390
↑ Lloyd, p164
↑ Green, p90
↑ Lazenby, p46
↑ Lind. Chron. D 1–59 in Higbie (2003)
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 95
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 96
↑ 51,0 51,1 Ηρόδοτος, Ερατώ 97
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 99
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 100
↑ 54,0 54,1 Ηρόδοτος, Ερατώ 101
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 102
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 105
↑ 57,0 57,1 Ηρόδοτος, Ερατώ 117
↑ Siegel, Janice (August 2, 2005). Dr. J's Illustrated Persian Wars. Ανακτήθηκε στις 2007-10-17.
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 115
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 116
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 120
↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 5
↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 7
↑ Holland, p201
↑ Holland, p138
↑ Fuller, pp11–32
↑ Powell et al., 2001
↑ Holland, pp194–197
↑ Holland, pp344–352
Βιβλιογραφία
Αρχαίες πηγές
Ηρόδοτος, Ιστορίαι
Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου
Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ιστορική
Λυσίας, Επιτάφιος
Πλάτωνας, Μενέξενος
Ξενοφών, Κύρου Ανάβασις
Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία
Αριστοφάνης, Ιππείς
Κορνήλιος Νέπως, Περί επιφανών ανδρών (Μιλτιάδης)
Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι (Αριστείδης, Θεμιστοκής, Θησεύς), Περί της Ηροδότου κακοήθειας
Λουκιανός, Ὑπὲρ τοῦ ἐν τῇ Προσαγορεύσει Πταίσματος
Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις
Κλαύδιος Αιλιανός, Ποικίλη Ἱστορία και Περὶ Ζῴων Ἰδιότητος
Ιουστίνος, Επιτομή της Φιλλιπικής Ιστορίας του Πομπηίου Τρόγου
Κτησίας, Περσικά (από την επιτομή του Φώτιου)
Σούδας, Λεξικό της Σούδας
Σύγχρονες πηγές
Green, Peter (1996). The Greco-Persian Wars. University of California Press. ISBN 0520203135.
Holland, Tom (2006). Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West. Abacus. ISBN 0385513119.
Lazenby, JF. The Defence of Greece 490–479 BC. Aris & Phillips Ltd., 1993 (ISBN 0-85668-591-7)
Lloyd, Alan. Marathon:The Crucial Battle That Created Western Democracy. Souvenir Press, 2004. (ISBN 0-285-63688-X)
Davis, Paul. 100 Decisive Battles. Oxford University Press, 1999. ISBN 1-57607-075-1
Higbie, C. The Lindian Chronicle and the Greek Creation of their Past. Oxford University Press, 2003.
Powell J., Blakeley D.W., Powell, T. Biographical Dictionary of Literary Influences: The Nineteenth Century, 1800-1914. Greenwood Publishing Group, 2001. ISBN 978-0-313-30422-4
Fuller, J.F.C. A Military History of the Western World. Funk & Wagnalls, 1954.
Fine, JVA. The Ancient Greeks: A Critical History. Harvard University Press, 1983 (ISBN 0-674-03314-0).
Fehling, D. Herodotus and His "Sources": Citation, Invention, and Narrative Art. Translated by J.G. Howie. Leeds: Francis Cairns, 1989.
Finley, Moses (1972). Introduction. Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner). Penguin. ISBN 0140440399.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (History of the Greek nation volume Β), Athens 1971
Kampouris, M. (2000). Η Μάχη του Μαραθώνα, το λυκαυγές της κλασσικής Ελλάδος (The battle of Marathon, the dawn of classical Greece). Πόλεμος και ιστορία (War and History magazine), no. 26, January 2000, Communications Editions, Athens.
Stecchini, Livio. The Persian Wars. Ανακτήθηκε στις 2007-10-17.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
The Persian Wars at History of Iran on Iran Chamber Society
Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
