Ο Ναύσταθμος Σαλαμίνος ( ή Σαλαμίνας ) είναι η μεγαλύτερη ελληνική ναυτική βάση και βρίσκεται ΒΑ. στο νησί της Σαλαμίνας, καταλαμβάνοντας εκτάσεις εκατέρωθεν του ΒΑ. διαύλου. Βρέχεται από τα βόρεια από τον Κόλπο της Ελευσίνας και από τα νοτιοανατολικά από τον Όρμο των Παλουκίων ( Σαλαμίνας ) όπου ανήκει στο σύμπλεγμα του Σαρωνικόυ Κόλπου . Στον ναύσταθμο Σαλαμίνος ναυλοχεί το μεγαλύτερο μέρος των πολεμικών πλοίων του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού . Επίσης η πλειοψηφία των διοικητικών υπηρεσιών του ελληνικού πολεμικού ναυτικού στεγάζονται σε κτήρια της ναυτικής βάσης . Ο Ναύσταθμος Σαλαμίνας απασχολεί καθημερινώς πάνω από 10.000 εργαζόμενους περιλαμανομένου των υψηλόβαθμων στελεχών, των αξιωματικών, των υπαξιωματικών , των ναυτών , του τεχνικού προσωπικού και του πολιτικού εργατικού δυναμικού.

Ονομασία

Η λέξη Ναύσταθμος παράγεται από τη λέξη «ναυς», που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει πολεμικό πλοίο. Κατ΄ ακολουθία Ναύσταθμος είναι εκείνος ο χώρος, όπου τα πολεμικά πλοία σταθμεύουν για να εκτελεσθούν σ΄ αυτά εργασίες συντήρησης και επισκευής, καθώς και για να τους προσφερθούν υπηρεσίες εφοδιασμού σε καύσιμα, πυρομαχικά, τρόφιμα, υλικά, εφόδια κλπ. Οι εργασίες και υπηρεσίες αυτές διατηρούν τα πολεμικά πλοία ετοιμοπόλεμα και τα καθιστούν αξιόμαχα, συμβάλλοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο στη ναυτική ισχύ της χώρας, της οποίας τη σημαία φέρουν .

Η επιλογή της τοποθεσίας

Ο πρώτος ελληνικός Ναύσταθμος μετά την επανάσταση του 1821, ιδρύθηκε το 1829 στον Πόρο και λειτούργησε εκεί μέχρι το 1881. Κατά το χρονικό διάστημα από τον Ιανουάριο του 1878 έως τα μέσα Απριλίου του 1881, ορισμένες δραστηριότητες του Ναυστάθμου Πόρου είχαν μεταφερθεί προσωρινά στους χώρους της Ιεράς Μονής Φανερωμένης στη Σαλαμίνα. Στις 16 Απριλίου 1881 αποφασίσθηκε η ίδρυση Ναυστάθμου στη Σαλαμίνα στη θέση Αράπη ( σημερινή θέση του Ναυστάθμου ). Η συνολική έκταση περίπου 3.000 στρέμματα που απαιτείτο για τη δημιουργία του, παραχωρήθηκε δωρεάν από το Δήμο Σαλαμίνας και από ιδιοκτήτες γης του νησιού. Η παραχώρηση αυτή, που έγινε πρωτίστως για την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων, έμελλε να αποφέρει και σημαντικά οφέλη στο νησί.Από το 1881 άρχισε σταδιακά η οικοδόμηση του Ναυστάθμου Σαλαμίνας και ταυτόχρονα η μεταφορά των εγκαταστάσεων που υπήρχαν στον Πόρο και στη Μονή Φανερωμένης. Από τα πρώτα κτίσματα που κατασκευάστηκαν στον υπό ανέγερση Ναύσταθμο ήταν και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου ( τέλη του 1882 ).Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, της Μικρασιατικής Εκστρατείας και των Παγκοσμίων Πολέμων, ο Ναύσταθμος Σαλαμίνας πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στο ελληνικό έθνος. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών κατακτητών από την Ελλάδα ( Οκτώβριος 1944 ), ο Ναύσταθμος είχε υποστεί σημαντικές ζημιές. Οι εργασίες ανασυγκρότησής του άρχισαν το Νοέμβριο του 1944 και σταδιακά αποκατάστησαν τη λειτουργία του.Έκτοτε ο Ναύσταθμος Σαλαμίνας εξακολούθησε και εξακολουθεί να καλύπτει κατά τον αρτιότερο τρόπο τις ανάγκες συντήρησης και υποστήριξης των πολεμικών πλοίων, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην εθνική άμυνα και κατ΄ επέκταση στην εθνική κυριαρχία και ανεξαρτησία της Ελλάδας.

Η συμβολή στην οικονομική ζωή

Πέραν αυτής της συμβολής του Ναυστάθμου στο ελληνικό έθνος, δεν θα πρέπει να αγνοείται και η σημαντική προσφορά του στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Σαλαμίνας, όπου εδρεύει και αναπτύσσει τις δραστηριότητές του. Οι θέσεις εργασίας του Ναυστάθμου, είτε αυτές αφορούν στο στρατιωτικό προσωπικό ( Αξιωματικοί - Υπαξιωματικοί ) είτε στο πολιτικό προσωπικό ( Διοικητικό - Τεχνικό ), πάντοτε αποτελούσαν πόλο έλξης για τον ντόπιο πληθυσμό του νησιού. Κατά τον περασμένο αιώνα τα επαγγέλματα, που τύγχαναν της καθολικής αποδοχής στη μικρή κοινωνία της Σαλαμίνας, ήταν αυτά του παντοπώλη και του εργαζόμενου στο Ναύσταθμο. Η συνήθης ευχή που έδιναν οι γεροντότεροι στους νεότερους για την επαγγελματική τους αποκατάσταση «άντε και οπλονόμος στο Ναύσταθμο», εκφράζει γενικότερα την αγάπη του νησιώτη προς τη θάλασσα και ειδικότερα την άρρηκτη σχέση του Ναυστάθμου με τη Σαλαμίνα. Αρκετές από τις θέσεις εργασίας του Ναυστάθμου, καθ΄ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του, καλύπτονταν και καλύπτονται από το γηγενή πληθυσμό της Σαλαμίνας. Το γεγονός αυτό έδινε σοβαρό κίνητρο παραμονής των νέων στο νησί τους, αποτρέποντας τη μετανάστευση σ΄ άλλους τόπους προς αναζήτηση εργασίας, ιδιαίτερα τα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του 1950. Εξ αυτού του λόγου η Σαλαμίνα υπήρξε όχι μόνο ένας από τους λιγοστούς ελληνικούς τόπους όπου οι κάτοικοί τους κατά κανόνα δεν μετανάστευσαν, αλλά απεναντίας και τόπος όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα πληθυσμός από άλλα μέρη της Ελλάδας. Όλα αυτά εξηγούν το γιατί οι παλαιότεροι κάτοικοι του νησιού αποκαλούσαν το Ναύσταθμο «Άγιο Σώστη». Οι ανάγκες του Ναυστάθμου έδιναν πάντα εργασία στους κατοίκους της Σαλαμίνας και έτσι «έσωναν» τους ίδιους αλλά και τον τόπο από τη μετανάστευση. Σήμερα ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων στην περιοχή του Ναυστάθμου ( Διευθύνσεις Ναυστάθμου, Διοικήσεις και Πλοία Αρχηγείου Στόλου, Ιδιωτικά Συνεργεία ), ανέρχεται περίπου στα 10.000 άτομα, εκ των οποίων οι καταγόμενοι από τη Σαλαμίνα, υπολογίζεται ότι, ξεπερνούν τα 2.000 άτομα. Επίσης αρκετές από τις ανάγκες του Ναυστάθμου σε τρόφιμα, υλικά, εφόδια και άλλα είδη, καλύπτονται από την τοπική αγορά της Σαλαμίνας, δημιουργώντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο επί πλέον θέσεις εργασίας στο νησί. Με απλούς οικονομικούς όρους, η εργασία δημιουργεί εισόδημα και το εισόδημα οικονομική ανάπτυξη με αποδέκτη, στη συγκεκριμένη περίπτωση, τη Σαλαμίνα.

Η συμβολή στην κοινωνική ζωή

Έκτακτες ανάγκες

Σε όσες περιπτώσεις χρειαζόταν η συνδρομή για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών της Σαλαμίνας, ο Ναύσταθμος ήταν και είναι πάντα παρών. Μόνο κατά την τελευταία πενταετία ( 2001-2005 ), πυροσβεστικές δυνάμεις του Ναυστάθμου συμμετείχαν έγκαιρα και αποτελεσματικά σε τουλάχιστον 50 αποστολές κατάσβεσης πυρκαγιών υπαίθρου και εγκαταστάσεων στη Σαλαμίνα. Βυτιοφόρα οχήματα του Ναυστάθμου τροφοδοτούν εδώ και αρκετά χρόνια με νερό καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους τις ιστορικές Μονές Φανερωμένης και Αγίου Νικολάου στα Λεμόνια, καθώς επίσης και τις παιδικές κατασκηνώσεις στην περιοχή Κανάκια κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών.

Υγεία

Το Νοσοκομείο του Ναυστάθμου προσφέρει σημαντική ιατρική βοήθεια στους κατοίκους της Σαλαμίνας, ιδιαίτερα στους εργαζόμενους σ΄ αυτόν και στα μέλη των οικογενειών τους. Πριν από την πρόσφατη εγκατάσταση των κινητών μονάδων του ΕΚΑΒ στο νησί, πολλά έκτατα και σοβαρά περιστατικά υγείας των κατοίκων της Σαλαμίνας αντιμετωπίζονταν με επιτυχία από το νοσοκομείο του Ναυστάθμου.

Εκπαίδευση

Αξιόλογη, επίσης, είναι η συμβολή του Ναυστάθμου στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης των νέων. Στις εγκαταστάσεις του Ναυστάθμου λειτουργούν σχολές 3ετούς εκπαίδευσης διαφόρων ειδικοτήτων του ΟΑΕΔ. Σ΄ αυτές φοιτούν συνολικά περίπου 130 μαθητές, πολλοί μάλιστα εκ των οποίων κατάγονται από τη Σαλαμίνα. Στους μαθητές παρέχεται δωρεάν εκπαίδευση και αμοιβή για το χρόνο της πρακτικής εξάσκησής τους, η οποία διεξάγεται στα συνεργεία του Ναυστάθμου.

Αναφορές και πηγές

Βιβλιογραφία

• - Αντιναύαρχος Θ. Κατωπόδης ΠΝ «Σαλαμίνα, η Αγαπημένη», περιοδικό Έρευνα , τεύχος Ιουλ-Αυγ 2001.
  
• - Πλοίαρχος (Ο) Ν.Τσαπράζης ΠΝ «Ο Πολεμικός Ναύσταθμος Σαλαμίνας», Εκδόσεις Ιστορικής Υπηρεσίας Ναυτικού , 1991.
  
• - Αντιπλοίαρχος (Ο) Αθ. Τσιλιβίγκος ΠΝ «Σαλαμίνα, Μονή Φανερωμένης και ο Πρώτος Ναύσταθμος 1878-1881» , Εκδόσεις Ίανθος , 2005.
  
• - Π. Φήμης «Το Ιστορικό του Πολεμικού Ναυστάθμου Σαλαμίνας», περιοδικό ΄Ερευνα , τεύχος Ιουλ-Αυγ 2001.
  
• - Λεύκωμα «Ναυτικό Νοσοκομείο Σαλαμίνας 1878-2003», Εκδόσεις ΝΝΣ, 2003.