.
Περιφέρεια : Κρήτη
Νομός : Χανίων
-- Δήμος Βάμου --
Το Γαβαλοχώρι είναι χωριό του δήμου Αποκορώνου, της περιφερειακής ενότητας (πρώην νομού) Χανίων, στην περιφέρεια Κρήτης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, το Γαβαλοχώρι έχει 513 κατοίκους. Βρίσκεται σε υψόμετρο 100 μέτρων, σε κοιλάδα με καλλιέργειες ελιών και αμπελιών. Απέχει 26 χιλιόμετρα από τα Χανιά.[1] Στην τοπική κοινότητα Γαβαλοχωρίου υπάγεται επίσης ο οικισμός Άσπρο.
Ιστορικά στοιχεία
Το όνομα του χωριού προέρχεται από τη βυζαντινή οικογένεια των Γαβαλάδων, μια από τα 12 αρχοντόπουλα στα οποία μοιράστηκαν φέουδα στην Κρήτη το 1182. Η παλαιότερη μνεία στον οικισμό γίνεται στο έγγραφο της διανομής των φεούδων «άχρι του Γαβαλοχωρίου, ήγουν χωρίου Γαβαλά».[1]
Το χωριό στα ενετικά χρόνια κατέστη κοινωνικοοικονομικό κέντρο της περιοχής και αρχιτεκτονικά δείγματα εκείνης της περιόδου σώζονται μέχρι σήμερα.[2] Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Gavaloghori Astiraca στην επαρχία Αποκορώνου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από Καστροφύλακα αναφέρεται ως Gavalloghori Astiraca με 258 κατοίκους. Ο Βασιλικάτα το αναφέρει το 1630 ως Gavaloghori Amighdali. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, στο χωριό βρισκόταν η έδρα του Κρητικού Συμβουλίου.[1]
Σύμφωνα με την αιγυπτιακή απογραφή του 1834, στο χωριό κατοικούσαν 10 χριστιανικές και 20 μουσουλμανικές οικογένειες. Το 1881 είχε 998 κατοίκους και ανήκε στον δήμο Βάμου.[1] Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Απογραφή 1900 1920 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθυσμός[1] 863 516 684 697 564 486 419 439 379 465 513
Αξιοθέατα
Το Γαβαλοχώρι με τους οικισμούς Άγιο Βασίλειο, Άγιο Παύλο, Άσπρο (Κοπράνα) και Ντουλιανά έχει χαρακτηριστεί ιστορικός διατηρητέος τόπος και τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Σύμφωνα με το ΦΕΚ, αποτελεί αξιόλογο σύνολο λαϊκής αρχιτεκτονικής χωρίς σημαντικές σύγχρονες αλλοιώσεις και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς πολιτισμού λαϊκού. Αρχιτεκτονικά δείγματα των ενετικών χρόνων σώζονται μέχρι σήμερα.[2]
Στο χωριό λειτουργεί Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1967 και εγκαινιάστηκε το 1993.[3] Βρίσκεται στην περιοχή Άγιος Στέργιος και στεγάζεται σε ελαιοτριβείου - κατοικία, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία.[4] Το μουσείο περιλαμβάνει 7 αίθουσες με διαφορετική θεματολογία: «Καμαρόσπιτο», «Μετάξι», «Κεραμεικά», «Κοπανέλι», «Πετράδες-Λιθοξόοι», «Εκκλησία, Ξυλογλυπτική». Στο μουσείο εκτίθενται επίσεις, όπλα και σπαθιά, πίνακες ζωγραφικής, λιθογραφίες, νομίσματα από την αρχαιότητα μέχρι την Κρητική Πολιτεία και πολεμικά μετάλλια.[5]
Κοντά στην κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται διώροφη κατοικία και το ισόγειο κτίσμα της «Φάμπρικας» (παλαιό ελαιουργείο), τα οποια κατασκευάστηκαν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Το ελαιοτριβείο, βρίσκεται μπροστά από την οικία, εμφανίζει πολλά ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία και διασώζονται όλα τα εργαλεία του σε καλή κατάσταση.[6] Το παλαιό Δημοτικό Σχολείο έχει χαρακτηριστεί επίσης ιστορικό διατηρητέο μνημείο.[7]
Στο χωριό επίσης βρίσκονται 24 πηγάδια τα οποία χρονολογούνται στα χρόνια της Βενετοκρατίας στην Κρήτη (15ος - 16ος αιώνας) και εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται μέχρι πρόσφατα. Πρόκειται για απλές κυκλικές κατασκευές ποικίλου βάθους, κτιστές από ισχυρή ξερολιθιά. Ορισμένα από τα πηγάδια προστατεύονται από τοξωτή κατασκευή, επίσης κτισμένη από ξερολιθιά. Συνδεδεμένη με το συγκρότημα είναι και μια τοξωτή ενετική γέφυρα.[8]
Στο χωριό βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Παύλου και της Παναγίας.[9] Στην εκκλησία της Παναγίας στο τύμπανο της πόρτας έχει εντοιχιστεί πλάκα στην οποία αναφέρεται ότι η εκκλησία ολοκληρώθηκε το 1628.[1]
Οικονομία
Στο χωριό δραστηριοποιείται γυναικείος συνεταιρισμός ο οποίος φτιάχνει παραδοσιακές δαντέλες, γνωστές ως κοπανέλι.[9]
Παραπομπές
Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Α. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης, σελ. 209-210.
«Περί χαρακτηρισμού των οικισμών Γαβαλοχωρίου, Αγ. Παύλου, Αγ. Βασιλείου, Άσπρου (Κοπράνας) και Ντουλιανών Ν. Χανίων, ως ιστορικών διατηρητέων τόπων και τοπίων ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους.». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
«Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Γαβαλοχωρίου - Ιστορικό». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
«ΦΕΚ 1620/Β/6-12-2001». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
«Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Γαβαλοχωρίου - Περιγραφή». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
«ΦΕΚ 1620/Β/6-12-2001». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
«ΦΕΚ 675/Β/31-7-1995». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
«ΦΕΚ 1803/Β/29-9-1999». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
«Βάμος». Δήμος Αποκορώνου. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
| Δημοτική Ενότητα Βάμου |
|---|
| Τοπική Κοινότητα Βάμου |
| Βάμος, ο |
| Δουλιανά, τα |
| Τοπική Κοινότητα Γαβαλοχωρίου |
| Άσπρον, το |
| Γαβαλοχώρι, το |
| Τοπική Κοινότητα Κάινας |
| Κάινα, η |
| Πλάτανος, ο |
| Τοπική Κοινότητα Καλαμιτσίου Αλεξάνδρου |
| Καλαμίτσιον Αλεξάνδρου, το |
| Τοπική Κοινότητα Κεφαλά |
| Δράπανος, ο |
| Κεφαλάς, ο |
| Παλαιλώνιον, το |
| Τοπική Κοινότητα Κοκκίνου Χωρίου |
| Κόκκινον Χωρίον, το |
| Τοπική Κοινότητα Ξηροστερνίου |
| Λιτσάρδα, η |
| Ξηροστέρνιον, το |
| Τοπική Κοινότητα Πλάκας |
| Αλμυρίδα, η |
| Καμπιά, τα |
| Πλάκα, η |
| Τοπική Κοινότητα Σελλίων |
| Λικοτιναρέα, η |
| Σελλία, τα |
| Σούρη, η |
Νομός Χανίων : Δήμος, Κοινότητα Χανίων | Ακρωτηρίου | Ανατολικού Σελίνου | Αρμένων | Βάμου | Βουκολίων | Γεωργιουπόλεως | Ελευθερίου Βενιζέλου | Θερίσου | Ινναχωρίου | Καντάνου | Κεραμιών | Κισσάμου | Κολυμβαρίου | Κρυονερίδας | Μουσούρων | Μυθήμνης | Νέας Κυδωνίας | Πελεκάνου | Πλατανιά | Σούδας | Σφακίων | Φρε Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Χανίων |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
