Η Θεοδώρα από μωσαϊκό του Αγ. Βιταλίου στη Ραβέννα
Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (περ. 500-548) ήταν η σύζυγος του αυτοκράτορα Ιουστινιανού.
Γεννήθηκε στην Αμμόχωστο. Αν και προερχόταν από τα κατώτατα στρώματα της βυζαντινής κοινωνίας, ανέβηκε στο ψηλότερο σκαλοπάτι της εξουσίας και άσκησε ισχυρή επιρροή στον Ιουστινιανό.
Για τα πρώτα χρόνια της ζωής της οι πληροφορίες προέρχονται από τα «Ανέκδοτα» ή «Απόκρυφη Ιστορία» του Προκόπιου, έργο ίσως όχι πολύ μακριά από την πραγματικότητα αν και γεμάτο εμπάθεια και σκανδαλιστικές υπερβολές. Πατέρας της ήταν ο Ακάκιος, αρκοτρόφος (θηριοφύλακας) των Πρασίνων στον ιππόδρομο. Πεθαίνοντας άφησε τρεις κόρες, την Κομιτώ, τη Θεοδώρα και την Αναστασία. Όταν οι Πράσινοι έδωσαν τη θέση του Ακάκιου σε κάποιον άλλον, τις περιμάζεψαν οι Βένετοι, γοητευμένοι από την ικεσία των κοριτσιών που καθοδηγούσε επιδέξια η μητέρα τους, Έτσι η Θεοδώρα από πολύ μικρή συμμετείχε σε κωμικές παραστάσεις χαμηλού επιπέδου και σύμφωνα με τα λεγόμενα του Προκόπιου ήταν εταίρα. Αργότερα γνώρισε τον Εκηβόλο (ή Εκηβόλιο), ανώτερο κρατικό υπάλληλο από την Τύρο, και όταν αυτός διορίστηκε διοικητής Πενταπόλεως τον ακολούθησε στην Κυρηναϊκή. Διωγμένη από τον εραστή της βρέθηκε στην Αλεξάνδρεια και από εκεί επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εγκατέλειψε την παλιά της ζωή. Τότε τη γνώρισε ο Ιουστινιανός και την ερωτεύτηκε. Την ανύψωσε στο αξίωμα της πατρικίας, δεν μπορούσε όμως να την παντρευτεί εξαιτίας της σφοδρής αντίδρασης που προέβαλλε η αυτοκράτειρα Ευφημία. Μόνο μετά το θάνατό της μπόρεσε να πείσει το θείο του, τον αυτοκράτορα Ιουστίνο, να καταργήσει τον παλαιό νόμο που απαγόρευε το γάμο συγκλητικού με ηθοποιό. Όταν ο Ιουστινιανός έγινε αυτοκράτορας την συμβουλευόταν συχνά και όλοι οι αξιωματούχοι του κράτους όφειλαν να δίνουν όρκο πίστεως τόσο στον ίδιο όσο και στη σύζυγό του. Η επιρροή της αυτή επίσης κατακρίθηκε έντονα από τον Προκόπιο.
Η Θεοδώρα στάθηκε πολύτιμη σύντροφος στο πλευρό του Ιουστινιανού. Με την αποφασιστική στάση της τον εμψύχωσε στα γεγονότα της Στάσης του Νίκα και τον απέτρεψε από την ιδέα να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη. Ήταν πάντα αφοσιωμένη στους φίλους της, όπως ο στρατηγός Ναρσής, δεν συγχωρούσε όμως όσους θεωρούσε απειλή για την επιρροή της. Θύμα της ήταν ο Ιωάννης Καππαδόκης, ο οποίος παρά τις ικανότητές του και τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει στο αυτοκρατορικό ταμείο έχασε το 541 τη θέση του. Σ' αυτήν αποδίδονται διατάξεις της νομοθεσίας του Ιουστινιανού υπέρ των γυναικών, όπως αυτή που απαγόρευε την πώληση προικώων ακινήτων. Στη Θεοδώρα επίσης αποδίδεται η ίδρυση ενός οίκου για πρώην εταίρες.
Λιγότερο αποτελεσματική υπήρξε η παρέμβασή της στα εκκλησιαστικά πράγματα. Η Θεοδώρα κατά το διάστημα της παραμονής της στην Αλεξάνδρεια ήρθε σε επαφή με μονοφυσιτικούς κύκλους και περιέβαλλε με την προστασία της ηγετικές μορφές του μονοφυσιτισμού όπως ο Σεβήρος Αντιοχείας και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεοδόσιος. Όταν ο τελευταίος καθαιρέθηκε από το θρόνο του, η Θεοδώρα τον φιλοξένησε στην πρωτεύουσα σε κάποιο από τα παλάτια της και του επέτρεψε να χειροτονήσει μονοφυσίτες επισκόπους οι οποίοι στάλθηκαν στην Ανατολή. Ένας απ’ αυτούς, ο Ιάκωβος Βαραδαίος, περιπλανήθηκε στις ανατολικές επαρχίες και θεωρείται ιδρυτής της Συριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας (Ιακωβιτική Εκκλησία).
Η Θεοδώρα πέθανε το 548 μ.Χ και τάφηκε στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων. Το μονόγραμμά της είναι χαραγμένο στα κιονόκρανα της Αγίας Σοφίας και η μορφή της μαζί με του Ιουστινιανού έχει αποτυπωθεί στο λαμπρό ψηφιδωτό του Αγίου Βιταλίου της Ραβέννας.
Βιβλιογραφία
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ', σ. 153 (Εκδοτική Αθηνών)
- Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ιστορία, τόμος Α', σ. 254
- Προκοπίου, Ανέκδοτα ή Απόκρυφη Ιστορία, μετάφρ. Αλόης Σιδέρη, εκδ. ΑΓΡΑ
Εγκυκλοπαίδεια Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
